Wat gebeurt er na de verkiezingen?
Vlaanderen:
De dag na de verkiezingen dient de Vlaamse Regering haar ontslag in bij de voorzitter van het Vlaams Parlement. Vanaf dat moment kan de regering alleen nog lopende zaken afhandelen. Voor nieuwe beleidskeuzes of beslissingen met grote financiële gevolgen is het in elk geval wachten op de nieuwe regering.
Op de vierde dinsdag na de verkiezingen komen de nieuw verkozenen voor de eerste keer samen (‘installatievergadering’). Wie het langst lid is van het Vlaams Parlementslid wordt een tijdelijk voorzitter. Die leidt de eerste vergadering. De twee jongste parlementsleden staan hem of haar bij als tijdelijk secretaris.
Het Vlaams Parlement gaat dan vragen aan de 124 verkozen volksvertegenwoordigers of zij voldoen aan de voorwaarden om verkozen te worden. Dat noemen we het ‘onderzoek van geloofsbrieven’. Als de geloofsbrieven goedgekeurd worden, leggen de verkozen volksvertegenwoordigers hun eed af. Ze gebruiken de formulering: “Ik zweer de Grondwet na te leven”. Vanaf dat ogenblik kunnen zij hun parlementaire mandaat effectief uitoefenen.
Na de eedaflegging verkiezen de Vlaamse volksvertegenwoordigers de voorzitter, de ondervoorzitters en de secretarissen van het Vlaams Parlement. Samen vormen zij het Bureau en zijn ze verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur van het parlement.
Een van de eerste taken van het nieuw verkozen Vlaams Parlement is het verkiezen van de Vlaamse Regering. De verschillende politieke partijen die zetels hebben gewonnen in het parlement, onderhandelen over coalities en het opstellen van een regeerakkoord. Dit akkoord bevat de belangrijkste beleidsprioriteiten en vormt de basis van het regeringsbeleid. Dan kiezen ze een minister-president en de ministers die samen de regering zullen vormen.
Zodra de nieuwe Vlaamse Regering is verkozen, leggen de minister-president en de ministers de eed af en kunnen ze aan de slag met het uitvoeren van het regeringsbeleid zoals vastgelegd in het regeerakkoord.
Partijen die 5% niet gehaald hebben (kiesdrempel), worden niet toegelaten tot de berekening van zetelverdeling.
België:
De dag na de federale verkiezingen biedt de eerste minister het ontslag van zijn regering aan de koning aan. De koning belast de ontslagnemende regering met de lopende zaken. De ontslagnemende regering blijft dus in functie tot er een nieuwe regering gevormd is.
Gedurende de daaropvolgende dagen ontvangt de koning een aantal belangrijke politici in audiëntie om te bekijken hoe een nieuwe regering gevormd kan worden.
Daarna duidt de koning een informateur of een formateur aan. Als bijvoorbeeld de verkiezingsuitslagen van die aard zijn dat er meerdere mogelijkheden zijn om tot een regering te komen of wanneer een regeringsvorming heel moeilijk zou kunnen worden, dan duidt de koning een informateur aan. Een informateur is een ervaren politicus die informatie verzamelt bij de verschillende partijen over hun zienswijze en wensen in verband met de vorming van een nieuwe regering en nagaat hoe een meerderheid kan gevormd worden en met welke partners. Hierover brengt hij verslag uit bij de koning en adviseert hem over de aanstelling van een formateur.
Zoals gezegd kan de koning meteen een formateur aanduiden. De formateur heeft tot taak een regering te vormen. Wanneer hij daarin slaagt, wordt hij meestal de eerste minister van de nieuwe regering.
De formateur moet aan de hand van de programmapunten van de partijen die van de regering deel uitmaken, een regeerakkoord opmaken dat de basis zal zijn van de samenwerking gedurende de volgende legislatuur.
Het regeerakkoord (het te verwezenlijken streefdoel van de regering) wordt geschreven in onderhandeling met de betrokken partijen. Wanneer de betrokken partijen het regeerakkoord aanvaarden, wordt onderhandeld over de toewijzing van de ministerportefeuilles. Na het slagen van die onderhandelingen wordt de nieuwe ploeg voorgesteld aan de koning. De koning benoemt de ministers. Ze leggen de eed af voor de koning.
Na de eedaflegging stellen de nieuwe ministers de regeringsverklaring op die door de eerste minister wordt afgelegd in de Kamer. Er volgt dan een debat in plenaire zitting waarna een vertrouwensstemming wordt gehouden. Indien de regering het vertrouwen krijgt, dan kan het regeerakkoord uitgevoerd worden over een periode van maximaal 5 jaar.
Een regeringsvorming kan enkele dagen tot enkele weken of maanden duren. Het is ook mogelijk dat verschillende informateurs of formateurs aangeduid worden.
Redacteur: Sam Verstraete
