Een cordon sanitaire wordt toegepast wanneer een groep of entiteit als gevaarlijk wordt beschouwd, en het doel is om dat gevaar te isoleren. Het was in 1988, toen Jos Geysels van Agalev (de voorganger van Groen) voor het eerst de term in de politiek gebruikte. Dit gebeurde omdat verschillende partijen de opkomst van Vlaams Belang (voorheen Vlaams Blok) als een bedreiging zagen en hen wilden isoleren.
De aanleiding hiervoor lag deels in de resultaten van de gemeenteraadsverkiezingen van 1988, waarbij Vlaams Blok in Antwerpen 1 op de 5 stemmen behaalde. De federale verkiezingen van 24 november 1991, ook wel bekend als ‘zwarte zondag’, bevestigden de opkomst van Vlaams Blok met aanzienlijke stemmen. Vlaams Belang (Filip De Winter) gebruikte destijds een zeer controversiële taal, zoals pleiten voor een ‘blank Europa’ en het uitzetten van alle illegalen. Als reactie hierop besloten alle andere partijen tot een cordon sanitaire, omdat ze nooit wilden samenwerken met een partij die zich verzette tegen de mensenrechten.
Hoewel Jos Geysels van Agalev het concept bedacht, benadrukte hij dat het niet de bedoeling was om een partij uit te sluiten. Hij werkte zelf jarenlang samen met Filip Dewinter in het Vlaams Parlement en beschouwde dit als een kwestie van democratie. Toch zag hij geen andere optie, omdat de ideologie van Vlaams Belang een gevaar vormde voor de samenleving. Hij stond voor gelijkheid voor alle mensen, terwijl Vlaams Belang met hun slogan ‘eigen volk eerst’ impliciet aangaf dat niet alle mensen gelijkwaardig waren.
Na verloop van tijd rezen er vragen over de effectiviteit en legitimiteit van het cordon sanitaire. In juni 2004 behaalde Vlaams Blok 15% van de stemmen, maar kon niets doen omdat alle andere partijen vasthielden aan het cordon sanitaire. In april 2004 werd de partij veroordeeld voor discriminatie en het aanzetten tot haat, waardoor ze een slechte reputatie kreeg. Als reactie hierop veranderde Vlaams Blok in november 2004 haar naam in Vlaams Belang. Hoewel de naam veranderde, bleven de andere partijen Vlaams Belang negeren en werd het cordon sanitaire niet opgeheven.
Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen van 2006 slaagde Vlaams Belang er voor het eerst in om in enkele gemeenten vertegenwoordigd te zijn. In 2019 was Vlaams Belang een grote winnaar bij de Vlaamse verkiezingen, maar toch werd de partij niet opgenomen in de regering.
Een onderzoek van de Universiteit Gent enkele jaren geleden toonde aan dat een meerderheid van N-VA en Open VLD het cordon sanitaire niet langer rechtvaardigt, terwijl enkele leden van CD&V dezelfde mening deelden. Zelfs Bart De Wever en Theo Francken van N-VA lieten in interviews doorschemeren dat ze na de verkiezingen zouden overwegen om met Vlaams Belang samen te werken.
